ప్రాగభావమా? ప్రధ్వంసాభావమా?

ఎన్నిసార్లు గుర్తుకుతెచ్చుకున్నానో ఈ పద్యాన్ని. తెలుగు బ్లాగులను అలా ఉబుసుపోక చదివిన ప్రతిరోజూ కనీసం ఒక్కసారి ఈ పద్యం గుర్తుకు వస్తుంది.

అసలే శ్రీనాథుడు. ఎర్రగారం తో సంకటి తిని ఒక పక్కన గొంతు మండిపోతున్నా, గంగకోసం పరమేశ్వరనితో పరాచికాలాడగల సమర్థుడు. అలాంటివాడు వ్రాసిన భీమేశ్వరపురాణం అన్న కావ్యాన్ని రాణ్మహేంద్రవరం పండితులు ఈర్ష కొద్దీ శుష్కవాదాలు చేసి తీవ్రంగా విమర్శించారట. మరి శ్రీనాథుడు ఊరుకుంటాడా? వారినుద్దేశించి క్రింది చాటు పద్యాన్ని చెప్పాడు. పద్యం అంటే అలాంటిలాంటి పద్యం కాదు. వెటకారాన్ని, వ్యంగ్యాన్ని ఇంత కసిగా వ్యక్తీకరించే పద్యం గానీ, వాక్యం గానీ నేను చూడలేదు. కొంచెం సున్నితమనస్కులకు, సంస్కారవంతులకూ పద్యం చదివేక జుగుప్సాకరం గా అనిపించొచ్చునేమో (ఏమో ఏమేమో అన్న ఊహాగానాలెందుకంటే - నేను సున్నితమనస్కుడినీ కాను, సంస్కారవంతుడిని అసలే కాను కాబట్టి). కానీ మనకేమనిపిస్తుందన్న విషయం పక్కన పెట్టి, ఒక్కసారి శ్రీనాథుని ప్రత్యర్థులకేమనిపించుంటుందని ఆలోచిస్తూ చదవాలి ఈ పద్యాన్ని నా సామిరంగా...నా పదకొండేళ్ళ కజిన్ భాషలో - "స్పైడర్-మాన్-కేక!" ( అంటే స్పైడర్ మాన్ అంత కేక అన్నమాట. మావోడు చాతుర్యాన్ని, వీరత్వాన్ని, బాగా నచ్చినవియాల్నీ ఇలా ’స్పైడర్ మాన్’ ల లో కొలిచి అప్పుడప్పుడూ కేకలు పెడుతుంటాడు). ఇంతకీ సదరు పద్యం ఇదిగో, ఇక్కడ:

హంసీయాన గామినికిన్నధమ రోమావళుల్ నభఃపుష్పముల్
సంసార ద్రుమ మూల పల్లవ గుళుచ్ఛంబైన యచ్చోట, వి
ద్వాంసుల్ రాజ మహేంద్ర పట్టణమునన్ ధర్మాసనంబుండి, ప్ర
ధ్వంసాభావము ప్రాగభావమనుచుం దర్కింత్రు రాత్రైకమున్

రాణ్మహేంద్రవరం లో పండితులు అలా ధర్మాసనం మీద కూర్చుని ఏ రీతిన చర్చిస్తుంటారయ్యా అంటే - "హంస నడకల కామిని దిగువ భగాన ఉండే రోమాలు(శష్పాలు) ఆకాశపుష్పాలు - అంటే అభావరూపాలు. రతికేళిలో వాటీ ప్రాముఖ్యం శూన్యం. సంసారవృక్షానికి మూలమైన చిగురు జొంపైన ఆ ప్రదేశం లో ఏర్పడిన అభావం ప్రధ్వంసాభావమా లేక ప్రాగభావమా? అంటే ముందుగా లేకుండుండుట అభావమా? లేక పుట్టి నశించడం అభావమా?"

అదీ సంగతి!!

అన్నట్టు "గామినికిన్నధమ" ఈ సంధి శ్రీనాథ ప్రయుక్తమేనట. సంధిపేరేమిటో తెలీదు. నేనైతే హంసీయాన సంధి అని గుర్తుపెట్టుకున్నా ;)

అతి సర్వత్ర వర్జయేత్!

అతిదానాద్ధతః కర్ణస్త్వతిలోభాత్సుయోధనః
అతికామాద్దశగ్రీవస్త్వతి సర్వత్ర వర్జయేత్

"Karna was ruined by excessive liberality, Suyodhana by excessive avarice, Dasagriva by excessive lust - Excess is to be avoided in all things."


Does this apply to Yudhishtira too? If one is excessively worried about living righteously, following Dharma all his life, unmindful of pain this might have caused to his near and dear, is that not 'excessive' ? No, I am not raising this question just for the heck of it. I firmly believe that I have a million more births to degrade myself to the point where I can do such an 'Indian-intellectual-esque' thing.

Jokes apart, If Yudhishtira's craving for Dharma is not excess or it is excess but conducive of greater good - we are left with a question. What makes something excessive and avoidable?

Btw, There is no excessive lust. It doesn't exist. The word excessive lust is like 'పేపర్ కాగితం'. Lust, by definition, is an excess of something. (what that something is, I have no idea.) :)

We shall not cease from...

Ah, yes
We shall not cease from exploration
And the end of our exploring
Shall be to arrive where we started
And know the place for the first time.

Exploration continues. The search continues, for 'eternal happiness'. Meanwhile life embraces yet an other tune and asks me to sing it hereafter...

జానామి ధర్మం నచమే ప్రవృత్తిః జానామ్యధర్మం నచమే నివృత్తిః
త్వయా హృషీకేశ హృదిః స్థితేన యథా నియుక్తః అస్మి తథా కరోమి

Duryodhana perfectly knew what was 'Just' but he couldn't practice it. He also knew what was unjust, but he couldn't restrain himself from committing it. Because there is compulsion from inside, as it were, of the worldly senses which makes all his intellect, the knowledge of what is to be Just and Unjust completely useless.

I am a Duryodhana sans crown and empire. 'From darkness to light' - say the wise. I get it. But as I said earlier, knowing id different, doing is different. Here I am. Traveling from from less baggage to more baggage.

.
.
.